CISG có thể điều chỉnh Hợp đồng mua bán phần mềm (software) máy tính hay không?

CISG có thể điều chỉnh Hợp đồng mua bán phần mềm (software) máy tính hay không?

1. Hợp đồng mua bán phần mềm máy tính có thuộc phạm vi điều chỉnh của CISG hay không?

Có rất nhiều câu trả lời về vấn đề này:
– Câu trả lời đầu tiên là:

CISG không phải là một nguồn luật hoàn toàn mới. Cả nhóm công tác lẫn các thành viên của hội nghị ngoại giao ở Vienna 1980 đều không nghĩ đến bản chất độc đáo và phi vật thể của phần mềm máy tính. Trong những ngày đó, phần mềm chưa được đưa vào chương trình của các giao dịch thương mại quốc tế. Vì vậy, Các ‘nhà lập pháp quốc tế’ chỉ đơn giản là không nghĩ đến việc áp dụng CISG cho các giao dịch phần mềm.

– Câu trả lời thứ hai là:

Phần mềm có các dạng khác nhau: phần mềm hệ thống (inbuild), phần mềm tiêu chuẩn và phần mềm tùy chỉnh (được nói). Vì vậy, có phần mềm trong chip đồ họa cho phép lập trình các chế độ hoạt động cụ thể. Ngoài ra còn có phần mềm tiêu chuẩn trong chương trình xử lý văn bản hoặc trò chơi máy tính phổ biến. Và cuối cùng là chương trình phần mềm được thiết kế đặc biệt để tự động đặt hàng trực tuyến các sản phẩm mới trực tiếp từ quầy thu ngân của các siêu thị đối với những sản phẩm vừa được bán cho khách hàng.

– Câu trả lời thứ ba là:

Phạm vi áp dụng cơ bản của CISG không giới hạn đối với tất cả mọi thứ cũng như không mở đối với tất cả các loại hợp đồng: Điều. 2 CISG loại trừ, ví dụ, điện năng, Điều 3 Hợp đồng dịch vụ và hợp đồng hỗn hợp trong đó yếu tố dịch vụ là chủ yếu (predominant).

– Câu trả lời thứ tư là:

Một chương trình máy tính chứa tài sản trí tuệ của tác giả. Về mặt đó, phần mềm máy tính giống như một cuốn sách hoặc một bức ảnh. Vì vậy, phần mềm không giống như các hàng hóa khác, trong đó người mua có thể trực tiếp và không gặp bất kỳ khó khăn nào để có được tài sản duy nhất. Vì vậy, phần mềm máy tính có thể được so sánh với một cuốn sách: tài sản của cuốn sách được chuyển giao cho người mua vì hợp đồng mua bán chứ không có quyền sao chép và xuất bản toàn bộ nội dung hoặc một phần của cuốn sách. Ngoại lệ là các bản sao cho mục đích sử dụng cá nhân của người mua. Tuy nhiên, việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ là nền tảng của sự phát triển của một xã hội kinh tế tiên tiến, nơi các tác phẩm sáng tạo của các tác giả là cần thiết cho sự phát triển trong tương lai và do đó phải được bảo vệ. Điều này đã được hầu hết các quốc gia trên thế giới công nhận kể từ khi Công ước Berne 1886 về Bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật có hiệu lực vào ngày 5 tháng 12 năm 1887.

– Câu trả lời thứ năm là:

Phần mềm máy tính cho đến nay vẫn là ‘hàng hóa vô hình’ (intangible good) được chuyển giao thường xuyên nhất trên internet. Mọi thứ liên quan đến phần mềm có sẵn trong cửa hàng hoặc qua đặt hàng qua thư, cũng có sẵn trực tuyến thông qua internet. Vì vậy phần mềm đã trở thành nền tảng trong thương mại điện tử. Và thương mại điện tử không biết bất kỳ đường biên giới vật lý nào. Nó là quốc tế hoặc xuyên quốc gia. Ở đây, câu hỏi đặt ra là liệu CISG có được áp dụng hay không.

2. Một số án lệ liên quan tới hợp đồng mua bán phần mềm máy tính và CISG

Đáng ngạc nhiên là không có nhiều quyết định về phần mềm máy tính và CISG. Một số quyết định của tòa án trong đó vấn đề về khả năng áp dụng CISG vào phần mềm sau đây được trình bày theo thứ tự thời gian:

(1) Regional Court Munich/Landgericht München, Germany, (8 HKO 24667/93) of 8 February 1995 (“Graphiplus“)

Người mua và người bán có địa điểm kinh doanh tương ứng ở hai quốc gia thành viên khác nhau của CISG. Thực tế, bản án không đề cập đến tên các quốc gia. Chỉ người mua chắc chắn có địa điểm kinh doanh tại Đức. Vào tháng 2 năm 1993, người mua đã đặt hàng từ người bán một nhà phát triển phần mềm hoặc nhà phần mềm chuyên nghiệp, chương trình máy tính ‘Graphiplus 5.1’ cho một mạng năm nơi làm việc với giá là 31.500.00 DM (16.000.00 EUR). Tuy nhiên, người mua đã từ chối trả tiền mặc dù chương trình đã được cài đặt – cáo buộc rằng thứ nhất hợp đồng không có giá trị bắt buộc và thứ hai là các khiếm khuyết trong chính chương trình.

Tòa án cho rằng CISG có thể áp dụng cho hợp đồng này, vì hợp đồng mua bán hàng hóa theo CISG tồn tại miễn là phần mềm tiêu chuẩn (standard-software) được chuyển giao vĩnh viễn để đổi lấy một khoản thanh toán duy nhất. Hơn nữa, tòa án không coi việc các bên phải thỏa thuận từng chi tiết của hợp đồng mua bán là cần thiết, với điều kiện là có thỏa thuận về các yếu tố cơ bản của việc mua bán, tức là hàng hóa và giá cả.

Vì vậy, phán quyết của tòa án Đức có thể được sử dụng như một quan điểm thuyết phục rằng có một tỷ lệ phán quyết quyết định rằng CISG được áp dụng cho các hợp đồng quốc tế về việc chuyển giao vĩnh viễn phần mềm máy tính tiêu chuẩn với một mức giá duy nhất, bất kể từ ngữ của hợp đồng mà các bên lựa chọn.

(2) Court of Appeal Hertogenbosch/Gerechtshof te ‘s-Hertogenbosch, The Netherlands, (770/95/HE) of 19 November 1996 (Princen Automatisering Oss B.V. v. Internationale Container Transport GmbH)

Người mua, một công ty có địa điểm kinh doanh tại Đức, đã ký hợp đồng ‘bao trọn gói’ (‘all-inclusive’ contract) về gói phần mềm xử lý dữ liệu có tên là ‘Transit’ với người bán, một công ty có địa điểm kinh doanh tại Hà Lan. Hợp đồng được ký kết vào ngày 24 tháng 5 năm 1993 và được cung cấp với mức giá 100.000 Guilders Hà Lan (50.000,00 EUR). Sau khi đã thanh toán 50,000 Guilders Hà Lan, người mua đã dừng tất cả các khoản thanh toán vì lỗi trong chương trình phần mềm và cài đặt không đúng cách tại cơ sở của người mua. Mặc dù các tình tiết của vụ việc lẽ ra cần phải xem xét trong phạm vi áp dụng chung của CISG, các vấn đề pháp lý chủ yếu xoay quanh việc ký kết hợp đồng như: Người bán Hà Lan gửi đề nghị, sau khi ký kết hợp đồng, fax đề cập đến các điều khoản và điều kiện chung của nó như là một phần của hợp đồng. Theo yêu cầu của người mua Đức, người bán Hà Lan chuyển tiếp các điều kiện chung của mình mà không có phản ứng nào từ phía người mua: Một cuộc tranh chấp điển hình của các hình thức của hợp đồng thương mại quốc tế.

Tòa phúc thẩm Hà Lan áp dụng Điều 18 và 19 CISG về việc ký kết hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế, mà không có bất kỳ viện dẫn nào liên quan đến thực tế là chương trình máy tính là hàng hóa vô hình, và liệu hợp đồng này có áp dụng CISG không.

Do vấn đề pháp lý của việc áp dụng CISG cho các hợp đồng chuyển giao phần mềm máy tính không được giải quyết một cách rõ ràng, nên phán quyết này không thể được sử dụng như một dẫn chứng thuyết phục. Tuy nhiên, đó là một dấu hiệu cho thấy rằng các tòa án không coi phần mềm máy tính nhất thiết phải là một thứ gì đó khác với một thứ hiện có trên thực tế miễn là phần mềm đang được chuyển giao để được thanh toán.

(3) Federal Court of Justice/Bundesgerichtshof, Germany, (8 ZR 306/95) of 4 December 1996 (“dynamic page printer“)

Người mua, với địa điểm kinh doanh tại Vienna, đã đặt hàng vào tháng 11 năm 1992 từ người bán, với địa điểm kinh doanh tại Đức (vùng phụ cận Nuremberg-Fuerth) hệ thống in ‘máy in tự động’, bao gồm một gói phần mềm / phần cứng có giá 65.100 DM (33.000,00 EUR). Người bán đã lắp đặt hệ thống in tại cơ sở của người mua vào tháng 1 năm 1993. Tuy nhiên, người mua đã từ chối thanh toán vì bị cho là thiếu tài liệu về máy in.

Tòa án Tư pháp Liên bang cho rằng CISG được áp dụng vì Điều 3 (1) CISG với tư cách là các hợp đồng cung cấp hàng hóa được sản xuất hoặc sản xuất (‘Werklieferungsvertraege’) tương đương với các hợp đồng thông thường để bán hàng hóa (‘Kaufvertraege’). Nó tiếp tục đi vào chi tiết về các khuyết tật bị cáo buộc và nghĩa vụ của người mua là phải thông báo về sự không phù hợp của hàng hóa cho người bán theo Điều 39 (1) CISG. Tuy nhiên, tòa án đã không phân biệt giữa phần mềm và phần cứng cũng như không giải quyết vấn đề vô hình nằm trong phạm vi áp dụng của CISG.

Vì vậy, phán quyết này của Tòa án Tư pháp Liên bang Đức chỉ có thể được sử dụng như một dấu hiệu cho thấy rằng một hợp đồng quốc tế về việc chuyển giao một hệ thống máy tính bao gồm phần mềm và phần cứng với một mức giá duy nhất sẽ được coi là một hợp đồng mua bán hàng hóa theo Điều 1 và / hoặc Điều 3 (1) CISG.

Với số lượng ít các phán quyết, chúng khó có thể được kết luận. Ngoài ra, lý do là không chắc chắn về số lượng các trường hợp được báo cáo liên quan đến CISG và phần mềm máy tính. Người ta có thể cho rằng vẫn còn thiếu thông tin về các phán quyết như vậy ở các quốc gia thành viên, mặc dù CLOUT và các cơ sở dữ liệu khác. Hơn nữa, các tòa án thường bỏ qua hoặc bỏ qua vấn đề hoặc không coi vấn đề đó là cần thiết để giải thích rõ ràng về điều gì đó, tức là coi phần mềm máy tính giống như bất kỳ hàng hóa hữu hình nào khác, không bị loại trừ rõ ràng khỏi CISG. Hơn nữa, trước đây chủ yếu là các giao dịch trọn gói bao gồm phần mềm và phần cứng cộng với việc cài đặt hệ thống máy tính khiến phán quyết không cần thiết phải phân biệt. Do đó, rất khó để dự đoán liệu các tòa án cũng sẽ không gặp bất kỳ vấn đề gì khi áp dụng CISG cho các giao dịch phần mềm thuần túy, trong đó, ví dụ, hợp đồng cho phép người mua tải xuống chương trình máy tính hoặc bất kỳ thông tin điện tử nào khác được lưu trữ từ trang web của người bán./.

Người dịch: Tào Thị Huệ

Lược dịch từ: Frank Diedrich, The CISG and Computer Software Revisited, https://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/diedrich1.html, truy cập ngày 5/2/2021