Giải quyết tranh chấp theo RCEP 

Giải quyết tranh chấp theo RCEP 

Giải quyết tranh chấp RCEP – giống như của hầu hết các RTA khác – thường được xây dựng dựa trên cấu trúc của DSU (với điểm khác đáng chú ý là không có Cơ quan Phúc thẩm). Vì vậy, những nhận xét dưới đây sẽ có xu hướng tập trung vào các lĩnh vực mà các nhà đàm phán đã quyết định khác với cách tiếp cận của WTO (hoặc không).

Điểm đáng lưu ý đầu tiên – Điều 19.3 loại trừ các khiếu kiện không vi phạm (non-violation complaints). Việc quy định loại khiếu kiện không vi phạm trong WTO dường như luôn tạo ra nhiều cuộc tranh luận hơn mức đáng có.

Cũng như nhiều FTA khác, một loạt các điều khoản/biện pháp được đưa ra để giải quyết tranh chấp: Section B của Chapter 7, liên quan đến các biện pháp phòng vệ thương mại (tiêu chuẩn cho các FTA), điều khoản về chống tham nhũng (Điều 17.9) và các quyết định liên quan đến đầu tư (Điều 17.11).

Giống như hầu hết các FTA, RCEP kết hợp với các nghĩa vụ tham chiếu đến quy định của WTO (ví dụ, Điều III của GATT về đối xử quốc gia và các ngoại lệ chung trong Điều XX của GATT và Điều XIV của GATS). Mặt khác, RCEP còn có các điều khoản mặc dù dựa trên các điều khoản của WTO, nhưng đã được thay đổi từ ngữ (ví dụ như Điều XXI của GATT, trong đó RCEP bổ sung cơ sở hạ tầng quan trọng cho ngoại lệ an ninh).

Điều 19.4 nêu rõ rằng, khi một điều khoản của WTO được đưa vào bằng quy định tham chiếu, các giải thích có liên quan của các ban hội thẩm WTO/AB sẽ được “cân nhắc đến” (“considered”). Đồng thời, chú thích của RCEP còn làm rõ thêm rằng, những cách giải thích đó cũng có thể được xem xét ngay cả khi chúng không liên quan đến một nghĩa vụ được đưa bằng cách tham khảo (reference).

Với sự bế tắc hiện tại về AB của WTO, chúng ta có thể thấy nhiều trường hợp hơn trong đó các nghĩa vụ của WTO đang có hiệu lực được khởi kiện theo các FTA (chẳng hạn như vụ EU chống lại Ukraine về các lệnh cấm xuất khẩu gỗ tròn). Sẽ rất thú vị khi thấy cách các Ban hội thẩm FTA đối phó với thực tế là ngay cả một điều khoản của WTO được đưa vào bằng cách tham chiếu cũng phải được giải thích theo bối cảnh của nó (bối cảnh của FTA).

Tất nhiên, quy trình thành phần ban hội thẩm khác đáng kể so với quy trình trong WTO (và các FTA khác). Dường như không có một danh sách các hội thẩm viên. Thay vào đó, trước tiên các bên tham khảo ý kiến về thành phần Ban hội thẩm (Điều 19.3). Nếu họ không thể đồng ý, mỗi bên sẽ chỉ định hội thẩm viên của mình và họ tìm cách thống nhất về một Chủ tịch. Nếu họ không thể thống nhất, Tổng Giám đốc WTO được đề nghị bổ nhiệm Chủ tịch; nếu không lựa chọn được, Tổng thư ký của Tòa án Trọng tài Thường trực sẽ tham gia vào. Chủ tịch sẽ là, “bất cứ khi nào có thể” (wherever possible), đã là thành viên của một ban hội thẩm/AB của WTO (Điều 19.11 (11) (c). Thật kỳ lạ, mỗi bên “sẽ chịu chi phí cho thành viên ban hội thẩm được chỉ định”, một điều khoản có vẻ khó hiểu (Điều 19.19).

Về tính minh bạch trong giải quyết tranh chấp, các bên thứ ba được tiếp cận với tất cả các đệ trình và phiên điều trần, quyền tham gia tố tụng về mức độ đình chỉ. Tuy nhiên, các đệ trình của các bên vẫn được giữ bí mật và không có nội dung nào trong văn bản cho thấy sẽ tổ chức các phiên điều trần mở. Vì vậy, không có sự phát triển nào từ DSU, và không phản ánh thông lệ đang phát triển WTO.

Cuối cùng là ngôn ngữ. “Tất cả các thủ tục tố tụng… sẽ được tiến hành bằng tiếng Anh”. Điều 19.21. Thật khó để tưởng tượng các Thành viên của WTO lại đồng ý với bất kỳ điều khoản nào như vậy.

Người dịch: Tào Thị Huệ

Lược dịch từ: RCEP dispute settlement – Some observations, https://ielp.worldtradelaw.net/2021/07/rcep-dispute-settlement-some-observations.html, truy cập ngày 10/7/2021