Cơ chế giải quyết tranh chấp dựa trên sự thoả thuận của các bên (kỳ 2)

Cơ chế giải quyết tranh chấp dựa trên sự thoả thuận của các bên (kỳ 2)

8.1. Mutually agreed solutions

Hòa giải, trung gian và môi giới

Đôi khi, sự tham gia của một bên thứ ba, độc lập không liên quan đến các bên tranh chấp có thể giúp các bên tìm ra giải pháp được cả hai đồng ý. Để cho phép hỗ trợ như vậy, DSU cho phép cơ chế hoà giải, trung gian và môi giới trên cơ sở tự nguyện, và các bên tranh chấp đồng ý (Điều 5.1 của DSU). Môi giới thường chủ yếu bao gồm việc cung cấp hỗ trợ hậu cần để giúp các bên đàm phán trong bầu không khí hiệu quả. Trung gian cũng bao gồm sự tham gia trực tiếp của người bên ngoài vào các cuộc thảo luận và thương lượng giữa các bên. Trong quá trình hòa giải, hòa giải viên không chỉ tham gia và đóng góp vào các cuộc thảo luận, thương lượng mà còn có thể đề xuất giải pháp cho các bên. Các bên sẽ không có nghĩa vụ phải chấp nhận đề nghị này.

Môi giới, trung gian và hòa giải có thể bắt đầu bất cứ lúc nào (Điều 5.3 của DSU), nhưng không phải trước khi có yêu cầu tham vấn vì yêu cầu đó là cần thiết để khởi động việc áp dụng các thủ tục của DSU, bao gồm Điều 5 (Điều 1.1 của DSU). Ví dụ, các bên có thể tham gia vào các thủ tục này trong quá trình tham vấn của họ. Nếu điều này xảy ra trong vòng 60 ngày sau ngày yêu cầu tham vấn, nguyên đơn không yêu cầu ban hội thẩm trước khi thời hạn 60 ngày, trừ khi các bên cùng cho rằng môi giới, trung gian hoặc hoà giải đã không giải quyết được tranh chấp (Điều 5.4 của DSU). Tuy nhiên, các thủ tục này có thể bị chấm dứt bất cứ lúc nào (Điều 5.3 của DSU). Nếu các bên đồng ý như vậy, các thủ tục này có thể tiếp tục trong khi ban hội thẩm tiến hành xem xét vấn đề (Điều 5.5 của DSU).

Các thủ tục tố tụng của môi giới, trung gian và hòa giải được bảo mật nghiêm ngặt và không làm giảm vị trí của một trong hai bên trong bất kỳ thủ tục giải quyết tranh chấp nào (Điều 5.2 của DSU). Điều này rất quan trọng bởi vì, trong các cuộc đàm phán như vậy, một bên có thể đưa ra giải pháp thỏa hiệp, thừa nhận một số sự kiện hoặc tiết lộ cho hòa giải viên giới hạn bên ngoài của các điều khoản mà bên đó sẽ được chuẩn bị để giải quyết. Nếu không có giải pháp nào được hai bên đồng ý xuất hiện từ các cuộc đàm phán và tranh chấp được đưa ra phân xử, thì sự linh hoạt và cởi mở mang tính xây dựng này không được gây bất lợi cho các bên.

Đối với cá nhân độc lập có liên quan, DSU tuyên bố rằng Tổng Giám đốc (WTO) có thể đề nghị môi giới, trung gian hoặc hòa giải nhằm hỗ trợ các Thành viên giải quyết tranh chấp của họ (Điều 5.6 của DSU). Do không cần đến các thủ tục tại Điều 5 của DSU, Tổng Giám đốc đã ban hành một thông báo chính thức tới các Thành viên của WTO [1] Trong thông báo này, Tổng Giám đốc kêu gọi các Thành viên chú ý đến sự sẵn sàng hỗ trợ của ông như được quy định tại Điều 5.6 của DSU, nhằm giúp giải quyết các tranh chấp mà không cần đến các ban hội thẩm và Cơ quan Phúc thẩm. Thông báo cũng nêu chi tiết các thủ tục cần tuân thủ khi các Thành viên yêu cầu Tổng giám đốc hỗ trợ để có môi giới, trung gian hoặc hòa giải.

ổng giám đốc hoặc với sự nhất trí của các bên, một Phó Tổng giám đốc được chỉ định sẽ xử lý các thủ tục tố tụng. Không giống như thủ tục của ban hội thẩm và Cơ quan phúc thẩm, quy trình của môi giới, trung gian hoặc hòa giải không nên dẫn đến kết luận pháp lý, nhưng giúp đạt được một giải pháp được cả hai đồng ý. Tổng Giám đốc có thể nhờ nhân viên Ban Thư ký hỗ trợ quá trình, nhưng những nhân viên này phải hoàn toàn không tham gia các thủ tục giải quyết tranh chấp tiếp theo (tức là ở giai đoạn ban hội thẩm) [2].Yêu cầu đối với Tổng giám đốc cũng phải xác định xem đó có phải là môi giới, trung gian hoặc hòa giải hay không, mặc dù vai trò của Tổng giám đốc có thể thay đổi trong thủ tục Điều 5. Cuối cùng, tất cả các thông tin liên lạc trong quá trình này sẽ được giữ bí mật và không bên thứ ba nào có thể tham gia vào quá trình này, ngoại trừ trường hợp các bên đồng ý.

Như đã nêu, các thủ tục của Điều 5 cho đến nay vẫn chưa được sử dụng trong giải quyết tranh chấp của WTO. Trong một trường hợp, ba Thành viên WTO cùng yêu cầu Tổng giám đốc (hoặc người được Tổng giám đốc chỉ định theo thỏa thuận của các Thành viên yêu cầu) làm trung gian, hòa giải viên. Hòa giải viên được yêu cầu kiểm tra mức độ mà một đối xử ưu đãi thuế quan dành cho các Thành viên khác làm tổn hại quá mức đến lợi ích xuất khẩu hợp pháp của hai trong số các Thành viên yêu cầu. Nhiệm vụ của hòa giải viên cũng là có thể đề xuất một giải pháp.

Các Thành viên yêu cầu coi vấn đề không phải là một “tranh chấp” trong các điều khoản của DSU, nhưng đồng ý rằng hòa giải viên có thể được hướng dẫn bằng các thủ tục tương tự như các thủ tục được dự kiến để hòa giải theo Điều 5 của DSU. Tổng giám đốc đã chỉ định một Phó Tổng giám đốc làm hòa giải viên [3], người mà các kết luận đã được các bên đồng ý sẽ được giữ bí mật sau khi hoàn thành thủ tục [4].

DSU dự kiến cụ thể môi giới, trung gian và hòa giải viên cho các tranh chấp liên quan đến Thành viên là nước kém phát triển nhất. Trong trường hợp các cuộc tham vấn không mang lại giải pháp thỏa đáng và Quốc gia Thành viên kém phát triển nhất yêu cầu như vậy, Tổng Giám đốc hoặc Chủ tịch DSB phải đề nghị các môi giới, trung gian và hòa giải. Ở đây, mục đích là hỗ trợ các bên giải quyết tranh chấp trước khi thành lập ban hội thẩm (Điều 24.2 của DSU).

Notes:

1. Communication from the Director-General, Article 5 of the DSU, WT/DSB/25, 17 July 2001.

2. On the involvement of Secretariat staff in the panel proceedings, see the section on Administrative and legal support.

3. Communication from the Director-General, Request for Mediation by the Philippines, Thailand and the European Communities, WT/GC/66, 16 October 2002.

4. Communication from the Director-General, Request for Mediation by the Philippines, Thailand and the European Communities, Addendum, WT/GC/66/Add.1, 23 December 2002.

Người dịch: Tào Thị Huệ

Nguồn:

DISPUTE SETTLEMENT SYSTEM TRAINING MODULE: CHAPTER 8- Dispute Settlement without recourse to Panels and the Appellate Body, 8.1 Mutually agreed solutions, https://www.wto.org/english/tratop_e/dispu_e/disp_settlement_cbt_e/c8s1p2_e.htm, truy cập ngày 10/10/2021